محافظت از کودکی که مورد قلدری قرار گرفته با بازی درمانی

بازی درمانی یک مداخله موثر و مناسب برای درمان و شناسایی اختلالات کودک و درمان آن می باشد علاوه بر این بازی درمانی به تخلیه انرژی کودک و افزایش آرامش او کمک می کند. در این مقاله به بازی درمانی برای کمک به کودکی که مورد قلدری قرار گرفته می پردازیم.

پیشنهاد مشاور: تکنیک های بازی درمانی

شوالیه و اژدها

مقدمه

چندین سال پیش مراجعین کودکی داشتم که درگیر مشکلات اجتماعی شده بودند و توسط همسالان خود مورد تمسخر شدیدی قرار می گرفتند.

این کودکان شخصیت قربانی را پذیرفته بودند و راهی برای تغییر این موقعیت در خود نمی دیدند. آن ها به تمام توصیه ها و نظرات من گوش می دادند و در پاسخ همه «بله» می گفتند ولی هیچ کدام را عملی نمی کردند. آن ها در گروه هایی که یک بزرگسال  تحت نظر قرار داشت خود عمل می کردند اما نمی توانستند مهارت ها را به محیط بیرون  انتقال دهند. 

این تکنیک به کودک کمک می کند تا راهی برای مقابله با مشکلات خود پیدا کند.

منطق

این تکینک بسیار قوی و موثر است و به کودک نشان می دهد که به جای درگیر شدن با نتایج می تواند راهی برای کنار آمدن و سازش با مشکلات پیدا کرد.

منطق به آن ها می آموزد که برای برنده شدن نیازی به بزرگ تر یا قوی تر بودن نیست. این بازی شباهت زیادی به داستان پردازی دارد برای همین کودکان به خصوص در سنین 6 تا 12 سال به راحتی می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. به خاطر داشته باشید که هیچ پاسخ درست و غلطی در این بازی وجود ندارد و کودک می تواند تا هرجایی که تخیلش اجازه می دهد بازی را ادامه دهد.

فرآیند بازی

در ابتدا درمانگر باید به کودک بگوید که قرار است یک بازی جذاب انجام دهند، درمانگر باید طوری بازی را شرح دهد که کودک به آن علاقه مند شود:

ما هردو شوالیه هایی هستیم که در قلمرو یک پادشاه زندگی می کنیم، در این قلمرو اژدهای بدی وجود دارند که مردم را اذیت می کنند، پادشاه ما را برای  کشتن آن اژدها می فرستد و  ما باید شجاع و جسور باشیم زیرا قرار است از جنگ های ترسناک و جادوگران زیادی عبور کنیم. ما وظیفه داریم که به هم کمک کنیم تا مردم عادی را نجات دهیم و نظم و شادی را به کشور برگردانیم. در این راه هردو به چیزهایی نیاز داریم من وسایلی را به تو می دهم که احساس می کنم به آن ها نیاز داری و تو هم باید وسایلی را به من بدهی که به من کمک کند. ما هردو سه شی داریم و می توانیم آن ها را به یکدیگر قرض دهیم، سپس با موانع و هیولا ها مبارزه می کنیم.

در اینجا درمانگر می تواند چیزهایی مثل طناب، پتوی سیاه بزرگ، یک ظرف که در آن آب است (ولی به کودک گفته می شود عصاره جادویی است) با یک عصا و چیزهای دیگر به کودک بدهد، کودک هم ممکن است شمشیر،چاقو، گرز، پتو و هر چیزی به شما دهد در اینجا باید از خلاقیت خود استفاده کنید به طور مثال اگر نمی توانید اژدها را با شمشیر بکشید باید از آن عصاره جادویی سر راه او بریزید تا لیز بخورد و بیفتد.

سعی کنید تا جایی که می توانید خلاقانه عمل کنید و به کودک اجازه دهید در داستان غرق شود، مثلا با شمشیر شاخه ها را ببرید و خانه ای چوبی برای اسکان موقت استفاده کنید یا با استفاده از طناب از دیوار جایی که اژدها در آن پنهان شده بالا بکشید و کارهای دیگر که می تواند خلاقیت کودک را تقویت کند و باعث شود کودک نقش شوالیه شجاع را بپذیرد.

می توانید با توجه به نقش ها داستان را عوض کنید مثلا اگر در حال بازی با کودک دختری هستید می توانید از پری، تک شاخ و موجوداتی که او دوست دارد هم در بازی استفاده کنید.

شاید در جلسه اول کودک علاقه کمی به بازی داشته باشد اما باور کنید که به مرور با خلاقیت خود شما را متعجب خواهد کرد، اگر باور نمی کنید به مثال زیر که تجربه خود من است توجه کنید:

مراجع کودکی داشتم که به دلیل مشکلات مادرزادی درگیر بیماری قلبی بود و در همان روزهای اول پس از تولد نیز عمل قلب انجام داده بود. به دلیل مشکلات قلبی توانایی حضور در بازی های گروهی را نداشت و به شدت احساس تنهایی و ناتوانی می کرد و تصور می کرد که هرگز نمی تواند مانند کودکان دیگر باشد و دوستی پیدا کند. من از او خواستم که این بازی را با هم انجام دهیم او در ابتدا مقاومت می کرد و می گفت که تنها دوست دارد درمورد مشکلاتش صحبت کند و نیازی به بازی ندارد و شاید حتی توانایی انجام آن بازی را نداشته باشد اما به اصرار من بازی کرد و بسیار به آن علاقه مند شد هفته های بعد ترجیح داد که دیگر به بازی به لگو و ساخت اشیا با  خمیر بپردازد.

او با ارائه این بازی به برخی از همسالان خود دوستانی هم پیدا کرده بود که مانند او علاقه به این دسته از بازی ها داشتند. این بازی بچه هایی را که از نظر فیزیکی و جسمانی قوی نیستند را قدرتمند می سازد و به آن ها این توانایی را می دهد تا با موجودی خیالی که سر راه آن ها قرار گرفته است مبارزه کنند و بدانند که حق انتخاب دارند و می توانند با قدرت هوش خود آن ها را شکست دهند.

کاربرد

این تکنیک بیش تر برای کودکانی استفاده می شود که خجالتی، گوشه گیر و بدبین هستند و دوره سنی خاصی ندارد. کودکانی که مورد تهدید، آزار و قلدری قرار می گیرند می توانند با استفاده از این بازی مهارت های سازشی یا کار آمدن با زندگی را بیاموزند و بسیار خوش بین و با اعتماد به نفس شوند.

یکی از نکات مثبت این بازی این است که به هیچ گونه وسیله خاصی نیاز ندارد و در هرجایی می توان آن را بازی کرد. در حقیقت همه می توانند با هر امکاناتی آن را انجام دهند. حتی این بازی می تواند با پوشیدن لباس های مبدل نیز انجام شود در این صورت کودک اشتیاق بیش تری برای بازی پیدا می کند.

تکنیک آدم بادکنکی

مقدمه

برخی از کودکان احساس عصبانیت خود را به دیگران سوق می دهند، این کودکان معمولا از طرف دیگران مورد تمسخر یا زورگویی قرار می گیرند و به همین دلیل عملکرد نامناسبی در خانه یا مدرسه دارند.

عدم توانایی در رهاسازی خشم و عصبانیت به شیوه مناسب ممکن است منجر به شکایات جسمانی (سردرد، معده درد و غیره) شود. کودک با استفاده از تکنیک آدم بادکنکی می تواند احساسات بد خود را هدایت کند و به آرامش برسد.

منطق

خشم و عصبانیت به عنوان سپری محافظ کوک است و به کودکان در جهت کمک به هیجانات ناراحت کننده کمک می کند. برای کنار آمدن موثر با  احساسات مهم و اساسی، کودکان باید ابتدا قادر به رهاسازی عصبانیت در محیطی امن باشند.

رها سازی عصبانیت جنبه درمانی دارد  که در آن روش به کودک اجازه داده می شود تا در موقعیت های خاص احساس آرام تری داشته باشد و به او کمک می کند تا بدون عصبانیت با مشکلات کنار بیاید.

وسایل مورد نیاز:

2 تا بادکنک یا بیش تر

طراحی خطوط دهان، بینی و چشم

ماژیک برای رنگ آمیزی روی بادکنک ها

چسب های آبکی  یا نوار چسب

قیچی های مطمئن

فرآیند

تکنیک آدمک بادکنکی به عنوان یک فعالیت هنری استفاده می شود. کودک و درمانگر بادکنک های افرادی را درست می کند که می تواند در زندگی آن ها حضور داشته باشد یا نداشته باشد. در ابتدا مشاور می تواند به کودک نشان دهد که او می تواند شخصی را ترسیم کند که شبیه یکی از اعضای خانواده یا اطرافیان خود باشد. 

این کار کودک را راهنمایی می کند تا بر مشکل خود با دیگران تمرکز کند. به کودک گفته می شود که بادکنک را باد کند تا آدم درون آن ساخته شود. اگر کودک در انجام این کار مشکل داشته باشد درمانگر می تواند بادکنک ها را باد نماید و کودک برای آن چشم، بینی و دهان بکشد. یا کودک می تواند تصویر را روی کاغذی بکشد و روی آدمک بچسباند.

درمانگر هم باید مانند کودک این کار را انجام دهد و با استفاده از گره زدن برای آن پا ایجاد کند وقتی کار بادکنک تمام شد درمانگر نیز باید کار خود را تمام کند حتی اگر در واقع تمام نشده باشد. درمانگر باید به کودک نشان دهد که چگونه بادکنک را نگه دارد  هنگامی که کودک بادکنک را به درستی در دست گرفت درمانگر شروع به گفتن داستان در مورد  واقعه ای می کند که کودک ممکن است آن را تجربه کرده باشد  (مثلا این که در مدرسه مورد  قلدری قرار گرفته است، خواهر یا برادرش به او زور گفته باشند یا موارد دیگر) درمانگر به آرامی با بادکنک خود به بادکنک کودک می زند و عصبانیت را نشان می دهد و با این کار رخدادی که قبلا ایجاد شده است را حکایت می کند.  در زمان کوتاهی کودک شروع به جنگ بین بادکنک ها می کند و معمولا این کار را با خوشحالی و انرژی انجام می دهد اگر او دوست داشته باشد می تواند بادکنک ها را با خود به خانه ببرد و هر وقت عصبانی شد جنگ میان بادکنک ها را شروع کند.

کاربرد

این تکنیک را می توان بر هر کودک در هر سنی انجام داد. کودکان به طور اجتناب ناپذیر هنگام تصور خودشان در موقعیت های عصبانیت زا و ناراحت کننده می خندند.

اگر هنوز این تکنیک را به طور کامل درک نکرده اید به مثال زیر دقت کنید:

حدود چهار سال پیش مراجعی به اسم علیرضا داشتم که دارای مشکلات اجتماعی در مدرسه بود. او باهوش و بسیار زرنگ بود اما بخاطر رفتار همکلاسی های خود دچار ناراحتی زیادی شده بود. هنگام استفاده از این تکنیک او آدم بادکنکی خود را با چشم ها و دهانی کوچک درست کرد و من یک بادکنک با دهانی بزرگ که به نظر عصبانی می آمد.  سپس به علیرضا گفتم که تصور کند امروز را قرار است در مدرسه بمانند موقعی که علیرضا عصبانی شد گفت « هی چهار چشم انقدر احمقی که برای دیدن باید از عینک استفاده کنی» وقتی من نیز واکنش مشابهی نشان دادم با بادکنک خود به بادکنک من ضربه زد و تکان خوردن بادکنک باعث خنده و شادی او می شد. هنگامی که عصبانیت او آرام شد هنوز هم می خندید، او بادکنک ها را با خود به خانه برد و پس از مدتی دیگر مشکلی در مدرسه نداشت.

اگر که در زمینه بازی درمانی نیاز به راهنمایی و همراهی مشاور دارید می توانید از مشاوران مجرب و متخصص مرکز مشاوره ستاره با شماره 02122354282 و 02122247100 و 09035673050 و 09108347597 راهنمایی و مشاوره تخصصی دریافت کنید.