تشخیص و درمان دوقطبی به صورت بدون دارو و درمان همیشگی یک نیاز است که همه افراد در پی آن هستند.
اختلال دو قطبی، که در گذشته به عنوان افسردگی شیدایی شناخته می شد، از جمله اختلالات روانی است که باعث نوسانات شدید خلقی می گردد.
این نوسانات شامل اوج گیری های غیر طبیعی احساسی به عنوان دوره های شیدایی یا هیپومانیا تا پایین آمدن احساسات(افسردگی) می شود.
البته اختلال دو قطبی چیزی فراتر از تغییرات خلقی است. این اختلال به صورت مکرر و شدید به خلق و خوی عادی افراد آسیب وارد می کند و توانایی فرد را در عملکرد، رابطه، کار و قضاوت های صحیح تضعیف می کند.
درمان اختلال دوقطبی معمولاً شامل ترکیبی از روان درمانی، دارو درمانی و روش هایی مانند الکتروشوک درمانی (ECT) برای افراد مبتلا به مانیک یا افسردگی شدید و مداوم است.
2.4 درصد از مردم سراسر جهان و 4.4 درصد از آمریکایی ها با اختلال دو قطبی درگیر هستند، این در حالی که علت اختلال دوقطبی مشخص نیست، داشتن نسبت فامیلی درجه یک با این بیمارها، عامل خطری شناخته شده است.
افراد مبتلا به این بیماری دوره های متناوبی از مانیا یا هیپومانیا و افسردگی را تجربه می کنند، در بین این دوره ها نیز ممکن است علائمی وجود نداشته باشد.
همان طور که گفته شد افراد مبتلا به اختلال دو قطبی دوره هایی از احساسات شدید، غیرمعمول، تغییر در الگوی خواب و سطح فعالیت و رفتارهای غیر مشخص را تجربه می کنند. این دوره های مشخص را نوسانات خلقی می نامند.
نوسانات خلقی با خلق و خو و رفتارهای معمول تفاوت زیادی دارد.
البته الگوی خاصی برای این دوره ها وجود ندارد و مدت زمان و شدت هر قسمت آن نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
انواع مختلف دوره های خلقی که افراد مبتلا به اختلال دو قطبی تجربه می کنند عبارتند از:
این مرحله با دوره های مشخصی از خلق و خوی غیرطبیعی و افزایشی حریک پذیر به مدت حداقل یک هفته شناسایی می شود.
میانگین سنی افراد مبتلا به اختلال دو قطبی برای تجربه اولین دوره شیدایی 18 سال است، اما اولین دوره شیدایی می تواند در هر زمانی از اوایل کودکی تا اواخر بزرگسالی اتفاق بیفتد.
دوره های هیپومانیک نیز با اپیزودهای مشخصی از خلق و خوی غیر طبیعی مداوم و تحریک پذیری تعریف می شود، اما دوره های هیپومانی حداقل چهار روز متوالی طول می کشد و تقریباً در بیشتر ساعات روز بروز پیدا می کنند.
هیپو به معنای "کم" است و در هیپومانیا شدت شیدایی نسبت به مانیا کمتر است.
بر خلاف شیدایی، این دوره ها به حدی شدید نیستند که منجر به بستری شدن فرد در بیمارستان یا اختلال در عملکرد اجتماعی و شغلی او شوند.
احساسات و انرژی به صورت دوره ای در فرد تغییر می کند و به مدت دو هفته ادامه می یابد. علائم این دوره ترکیبی از احساسات شدید یاس و ناامیدی، اندوه و بی ارزشی یا گناه است.
زمانی است که شیدایی و افسردگی به صورت همزمان رخ می دهد، افراد ممکن است تحریکات شدید، بی قراری مرتبط با شیدایی و فکر به خودکشی (که بیشتر به افسردگی نسبت داده می شود ) را همزمان در یک دوره مختلط تجربه کند.
اختلال دو قطبی نوعی اختلال خلقی است، که به عنوان بیماری روانی تعریف می شود و در درجه اول بر وضعیت عاطفی فرد تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به اختلال خلقی ممکن است دوره هایی طولانی از شادی شدید، غم شدید یا هر دو را تجربه کنند.
اختلالات خلقی می تواند باعث تغییر رفتار شود و توانایی فرد در فعالیت های معمول مانند کار یا مدرسه را تحت تأثیر قرار دهد.
میزان شیوع، مدت زمان و نوع دوره ها مواردی هستند که نوع اختلال دوقطبی را در فرد تعریف می کنند، از جمله اختلال دو قطبی نوع 1، اختلال دو قطبی نوع 2 و اختلال خلق ادواری(سیکلوتیمیا).
اختلال دو قطبی نوع اول: این اختلال زمانی رخ می دهد که حداقل یک دوره شیدایی حدودا در هفت روز قبلی وجود داشته باشد یا آنقدر شدید گردد که به بستری شدن در بیمارستان نیاز باشد.
دوره های افسردگی ممکن است در اختلال دو قطبی نوع دوم نیز وجود داشته باشد، اما برای تشخیص بیماری ضروری نیست.
دوره هایی از خلق و خوی طبیعی نیز اغلب بین حالت های شیدایی و افسردگی رخ می دهد.
در اختلال دوقطبی نوع دوم، دوره های افسردگی با دوره های هیپومانیا به عقب و جلو تغییر می کنند، اما هرگز یک دوره شیدایی کامل (نمونه ای از اختلال دوقطبی نوع اول است) رخ نمی دهد.
هیپومانیا به طور کلی خطر کم تری نسبت به شیدایی دارد، اما بازهم می تواند عملکرد فرد را در زندگی روزمره تحت تاثیر قرار دهد.
اختلال خلق ادواری یا سیکلوتیمیا به حالتی مزمن و ناپایدار اشاره دارد که در آن افراد دچار هیپومانیا و افسردگی خفیف می شوند. در واقع شامل دوره های افسردگی اساسی و هیپومانیا با علائم شدیدتر از اختلال دو قطبی نوع اول و اختلال دو قطبی نوع دوم نیز می شود.
گزارش شده است که سیکلوتیمیا شیوع بالایی دارد ولی پژوهشگران فکر می کنند که این بیماری اغلب به دلیل همپوشانی علائم آن با سایر اختلالات بهداشت روانی، از جمله اختلال شخصیت مرزی، کم تر از آن تشخیص داده می شود.
دوره های شیدایی و هیپومانیک علائم عمده ای دارند که شامل موارد زیر می باشد:
دور های افسردگی زمانی است که در آن فرد حداقل پنج مورد از موارد زیر را تجربه می کند (از جمله یکی از دو مورد اول):
شدت و مدت زمان دوره های افسردگی از دوره ای به دوره دیگر و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. پژوهشگران می گویند برخی از افراد در طول زندگی فقط یک یا دو دوره افسردگی را تجربه می کنند.
علائم اختلال دو قطبی ممکن است در کودکان و نوجوانان متفاوت باشد. به عنوان مثال، نوجوانانی که شیدایی را تجربه می کنند ممکن است برای مدت طولانی شادی شدیدی را از خود نشان دهند.
در طی یک دوره افسردگی، کودکان و نوجوانان ممکن است درد معده، سردرد، افزایش ساعت خواب، تغییر اشتها، کاهش انرژی و علاقه به فعالیت ها و افزایش غم و اندوه بی دلیل را تجربه کنند.
روانگسیختگی و روان پریشی (بروز توهم یا هذیان) نیز علائم بالقوه اختلال دو قطبی هستند. گزارش شده است که روانگسیختگی در بیش از 10 درصد بیماران مبتلا به بیماری های حاد روانی رخ می دهد.
این بیماری در طی یک دوره شیدایی در اختلال دو قطبی نوع اول بروز کند. بیش از نیمی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در طول بیماری خود علائم روان پریشی را تجربه می کنند.
اختلال دو قطبی معمولاً در کنار سایر اختلالات روانی رخ می دهد، و این امر تشخیص و درمان بیماری را دشوار می سازد.
از این اختلالات می توان به وسواس اجباری (OCD)، اختلال بیش فعالی یا کمبود توجه (ADHD)، اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی، اختلالات سوء مصرف مواد و اختلال شخصیت مرزی است. اختلالات اضطرابی به ویژه در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی شایع است.
برخی از بیماری ها نیز، مانند بیماری تیروئید، می تواند سبب تغییرات خلقی شده و سایر علائم اختلال دو قطبی را تشدید کند.
در صورتی که فرد مبتلا به اختلال دوقطبی حالات زیر را تجربه کند، باید بستری گردد:
در این اختلال فرد حداقل باید یک دوره شیدایی را تجربه کند، که ممکن است با دوره های افسردگی اساسی یا هیپومانیک همراه باشد.
دوره شیدایی و افسردگی اساسی ممکن است با اختلال اسکیزوفرنیا یا سایر اختلالات روان پریشی همراه باشد. پزشکان همچنین ویژگی های زیر را در افراد دو قطبی نوع اول مشاهده می کنند:
در اختلال دو قطبی نوع دوم فرد باید علائم زیر را تجربه کند:
تشخص حالات در دوره افسردگی یا شیدایی به عهده پزشک است و برای همین بهتر است که خود فرد دست به تشخیص نزند.
متخصص برای تشخیص این اختلال از علائم زیر کمک می گیرد:
همچنین پزشکان می توانند آزمایشاتی را انجام دهند و سایر بیماری هایی که ممکن است باعث ایجاد این علائم شود را بررسی کنند از این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
علت دقیق اختلال دو قطبی ناشناخته مانده است. با این وجود محققان، ژن مرتبط با این بیماری و عوامل استرس زای محیطی را محرک های بیماری دانسته اند که در ابتلای فرد به اختلال دوقطبی نقش دارند.
کارشناسان بر این باور هستند که افراد مبتلا به اختلال دو قطبی در مدار مغزی (نحوه انتقال سیگنال های عصبی) و انتقال دهنده عصبی (مواد شیمیایی که سیگنال های عصبی را منتقل می کنند) مشکل دارند.
سه انتقال دهنده عصبی اصلی که با اختلال دو قطبی مرتبط هستند شامل سروتونین (تنظیم کننده خلق و خو) ، دوپامین (موثر در انگیزه، حافظه، تمرکز و تنظیم حرکات بدن) و نوراپی نفرین (پیام رسان عصبی) می باشد.
اختلال دو قطبی بسیار ارثی می باشد بنابراین سابقه خانوادگی یک عامل خطرناک قوی در آن شناخته می شود. مطالعات بر روی افراد دوقلو نشان داده است که 31 تا 90 درصد دوقلوهای همسان دارای اختلال دو قطبی هستند.
دو قلو های یکسان DNA مشابهی دارند و تحقیقات انجام شده بر آن ها نشان می دهد که فاکتورهای محیطی نیز نقش مهمی را ایفا می کنند و حمل ژن های مرتبط با اختلال دوقطبی لزوماً به معنای ابتلاء شخص به این بیماری نیست.
عوامل اجتماعی می تواند علائم افسردگی یا شیدایی را در افراد مستعد ابتلاء به اختلال دو قطبی تحریک و بدتر سازند. عدم حمایت اجتماعی، اختلال در عملکرد خانواده و رویدادهای منفی زندگی، روند اختلال دوقطبی را تحت تأثیر قرار می دهد و یا آن را شدت می بخشند. ضربه و سوء استفاده در دوران کودکی این بیماری را تشدید می بخشد.
عوامل محیطی مانند دما و اثرات فصلی را نیز می توان در این اختلال موثر دانست. فرد مبتلا به بیماری های روانی مزمن مانند اختلال دو قطبی است باید با پزشک خود مشورت کند تا بتواند عوامل محرک و تشدید کننده را شناسایی کند.
اختلال دو قطبی یک بیماری مزمن روانی است و نیاز به مدیریت طولانی مدت دارد. گزینه های درمانی مناسب بسته به شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است و شامل موارد زیر می باشد:
روان درمانی از مکالمه درمانی و سایر تکنیک های درمانی استفاده می کند تا فرد مبتلا به اختلال دو قطبی را با مهارت ها و سازوکارهای مقابله ای لازم برای شناخت و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران کننده، مجهز سازد.
انواع متداول درمان شامل درمان شناختی-رفتاری، درمان بین فردی و اجتماعی و آموزش برای ارائه راهکارهای مقابله ای در فرد می باشد. روان درمانی معمولاً با سایر گزینه های درمانی مانند دارو درمانی همراه است.
درمان دارویی به عنوان کلید اصلی در درمان اختلال دو قطبی شناخته می شوند. داروهای معمول برای اختلال دو قطبی شامل داروهای ضد افسردگی، تثبیت کننده های خلقی (ضد تشنج، لیتیوم و داروهای ضد روان پریشی)، آگونیست های دوپامین و آگونیست های گیرنده های NMDA باشند. از داروهای ضد افسردگی مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) معمولا برای درمان افسردگی استفاده می شود.
داروهایی نیز برای کاهش علائم اضطراب و اختلالات خواب ممکن است تجویز شود. عوارض جانبی داروها متفاوت است و شایع ترین آن ها شامل افزایش وزن، بی نظمی متابولیک، آرام بخشی و بی قراری می باشد.
افرادی که از داروهای دو قطبی استفاده می کنند نیز ممکن است دچار اسهال، حالت تهوع و کمبود آب بدن شوند.
بنابراین پیش از استفاده از دارو درمانی بهتر است که با پزشک متخصص در مورد عوارض جانبی آن صحبت کنید و در مورد آن اطلاعات کافی را به دست آورید. به خاطر داشته باشید که دوز دارو حتما توسط پزشک باید تعیین شود و قطع ناگهانی آن می تواند خطرناک باشد.
اگر روان درمانی و دارو درمانی برای درمان موثر نباشد، ممکن است از روش های زیر استفاده شود:
مطالعات نشان داده است که این درمان برای اختلال دوقطبی مقاوم به دارو موثر می باشد. طی آزمایشات در این زمینه نصف کسانی که مورد تحریک مغزی قرار گرفتند درمان شدند.
تحریک مغزی یک درمان جدید و غیرتهاجمی می باشد که با استفاده از قدرت انرژی مغناطیسی سلولهای عصبی مرتبط با افسردگی را تحریک می کند.
افراد مبتلا به اختلال دو قطبی می توانند کیفیت زندگی خود را با انجام اقداماتی در جهت کاهش عوامل فشارزای محیطی و محرک ها بهبود بخشند، موارد زیر نمونه ای از این اقدامات هستند:
شما به راحتی می توانید با مراکز برتر مشاوره دوقطبی " کلینیک روانشناسی ستاره " تماس حاصل کنید، رزرو وقت با مشاور از طریق شماره های 02122354282 و 02122247100و 09035673050 و 09108347597 امکان پذیر است.
