هیجان چیست؟ چرا هیجان یک بیماری است؟

هیجان واکنش کلی و کوتاه ارگانیسم به یک موقعیت غیر منتظره، همراه با حالت عاطفی خوشایند یا ناخوشایند می باشد.

فایل صوتی هیجان چیست؟ چرا هیجان یک بیماری است؟

هیجان چیست؟

عواملی همچون، شادی، غم، ترس و نگرانی می توانند نمونه هایی از هیجان باشند. ویژگی حالت های هیجانی این است که اختلال های روانی و فیزیولوژیکی به همراه می آورد که به بخش ظاهری این اختلال ها جلوه ی هیجان می گویند.

ماهیت هیجان چیست؟

هیجان جایگاه بسیار بنیادی و حساسی در روانشناسی دارد زیرا رابطه آن ها با نیاز ها و انگیزش ها بسیار نزدیک بوده و می تواند ریشه بسیاری از اختلالات روانی را تشکیل دهد.

هیجان ها گاهی می توانند به سلامت فرد کمک کنند. برای مثال، ترس هیجانی از یک موجود، سبب فرار و خشم هیجانی از دشمن سبب حمله به او می شود.

هیجان نه تنها در فرهنگ های مختلف جایگاه های مختلفی دارد. 

بلکه به ژنتیک و پایه های رفتاری فرد نیز بستگی دارد. به طور کلی هیجان به عوامل زیر بستگی دارد:

• حالت جسمانی
• نوع تفکر و ذهنیت فرد
• شخصیت
• تاریخچه زندگی شخصی
• تجربه های قبلی

به صورت کلی هیجان هنگامی به وجود می آید که فرد غافلگیر شده یا در موقعیتی قرار می گیرد فراتر از تحمل او است. 

در واقع می توان گفت هدف هیجان برقراری تعادل و حفظ موجودیت ارگانیسم است.

واکنش های فیزیولوژیک هیجان

هیجان یک مجموعه روانی و فیزیولوژیک است. هنگامی که هیجان شدید و زودگذر باشد، واکنش های فیزیولوژیک یکنواخت تر از زمانی است که هیجان ملایم و طولانی است.

از نظر مشاوره فردی واکنش هایی همچون موارد زیر در هیجان های غم، شادی، خشم و ترس دیده می شود.

• کند یا تند شدن جریان خون
• تغییر در تنفس
• انقباض رگ های سطحی
• قرمزی، زردی یا سفیدی پوست
• خشک شدن بزاق دهان یا ترشح شدید بزاق دهان

هیجان حسادت یک هیجان ملایم و طولانی است و نوع رفتار در این موارد با هیجان های شدید همچون خشم یا ترس متفاوت است.

رابطه بین نوع هیجان و واکنش های جسمی آن یک رابطه ساده نیست.

 در واکنش های فیزیولوژیک هیجان، نوعی برانگیختگی و فروریختگی یا ترکیبی از آن ها دیده می شود. برخی هیجانات می تواند به شکل های دیگر جلوه کند. 

مثلاً هیجانات غم می توانند در غالب افسردگی نمایان شود. که ویژگی های آن به صورت زیر است:

• کوفتگی
• سستی
• خمیدگی قد
• افتادن شانه
• یخ زدن چهره
• بی تحرکی بدن
• بی حالتی نگاه
• کندی گردش خون
• تنفس ضعیف
• بی حسی عضلانی
• فعال نبودن ذهن

همچنین هیجان غم می تواند خود را در حالات جسمی به شکل فعال نمایان کند، علائم آن شامل موارد زیر است:

• فریاد
• گریه
• ناله
• فعالیت های بیش از حد دستگاه تنفس
• گردش خون بالا
• فشار خون بالا

ابزار های مطالعه هیجان

مطالعه واکنش های فیزیکی هیجان به شکل های زیر صورت می گیرد:

• قلب نگار، نبض نگار ( ضربان قلب یا رگ ها را ثبت می کند.)
• حجم نگار ( تغییران حجم ماهیچه رگ ها و تغییرات همزمان ضربان قلب ثبت می شود).
• فشار خون سنج ( اندازه گیری فشار موج خون)
• دم نگار( تغییرات حجم قفسه سینه و شکم)
• گالوانومتر ( دگرگونی های الکتریکی پوست را اندازه گیری می کند).
• نمونه برداری (روش های تجزیه شیمیایی خون و ادرار)

انواع واکنش های هیجانی چیست؟

واکنش های درونی

الف) واکنش های دورنی همه بدن را مانند سیستم گردش خون؛ تنفس، هاضمه، غدد واکنش های غیر ارادی دستگاه عضله ای تحت تاثیر قرار می دهد.

ب) واکنش های نگرشی و حرکتی، این واکنش ها در حرکات آشکار می شوند.

 برای مثال هیجان ترس یک قسمت از واکنش حرکتی است که از دگرگونی و کشیدگی عضلات ریز حاصل می شود که کمابیش در مکان های خاصی از بدن به وجود می آید. همچون:

• پریدگی رنگ صورت
• گود رفتن گونه ها
• بزرگ شدن چشم ها
• افتادگی فک پایین
• انبساط در مردمک چشم
• در حیوانات، پایین افتادن دم و راست شدن پشم های پشت

همچنین واکنش های حرکتی هیجان می تواند از انقباض های تشنجی ماهیچه ها همچون لرزش دست ها و صدا ناشی باشد.

برخی از واکنش ها نگرشی حرکتی غیر ارادی هستند همچون هیجان ترس و برخی دیگر ارادی بوده و به تعلیم و تربیت وابسته هستند، در واقع این هیجان با جلوه اکتسابی و اجتماعی همراه شده است.

تشخیص جلوه اکتسابی اجتماعی هیجان از جلوه ذاتی و بازتابی آن دشوار است.
به نظر می رسد که برخی از حالات چهره در برخی از هیجانات نشانه های مشابهی دارند از این رو می توان آن ها را تشخیص داد. 

برای مثال در حالت خشم: صورت سرخ شده ابرو ها پایین آمده فک بهم فشرده شده و دندان ها نمایان می شوند.

عملکرد ذهن در هیجان

بی شک به هنگام هیجان فعالیت ذهن افزایش می یابد در واقع از نظر فیزیولوژیک دو جنبه برانگیختگی و فرو ریختگی بررسی می شوند. هیجان می تواند خلاق و طراح باشد. 

در حقیقت به هنگام هیجان انسان سریع تر فکر می کند و انگیزه های زیاد و تازه ای در ذهنش نقش می بندد. همچنین انسان هیجانی:

1. نیروی زیادی برای عملکرد دارد،
2.  خلاق و مبتکر است،
3. سریع کار می کند
4.  اعتماد به نفس بالایی دارد.

جالب اینجاست که هیجان می تواند عملکرد متفاوتی ارائه داده و هم تفکر و هم قدرت عمل را در فرد فلج کند برای مثال در هنگام زلزله فرد به جای افزایش سرعت و تصمیم گیری درست شوکه شده و از عمل باز می ایستد. 

بنابراین به طور کلی می توان گفت که در شادی و خشم برانگیختگی و در ترس و غم فروریختگی اتفاق می افتد. که البته یک قانون کلی نیست. 

زیرا شادی های غیر فعال و بدون برانگیختگی نیز وجود دارند که نوعی خواب آلودگی، بی فکری و عدم فعالیت ذهنی را به همراه دارند.

هیجان انسان را زودباور و تلقین پذیر می کند

هنگامی که یک فرد هیجانی می خواهد مسئله ای را حل کند، اغلب با ساده کردن آن و کمک گرفتن از راهکار های غیر اختیاری، ناهنجار و جسورانه اقدام می کند. فردی که گرفتار خشم است حتی ممکن است اخلاقیات را و آنچه را که آموخته زیر پا بگذارد.

 در واقع هیجانات شدید همچون خشم و ترس آموخته های جدید و ناپایدار هستند، تفکر و اراده را درهم می ریزند و جا را برای اعمال خودکار بسیار مهم، غریضی و عادی خالی می کنند.

کارکرد دستگاه عصبی هنگام بروز هیجان

بیش تر واکنش های درونی هیجانی در دستگاه عصبی خودکارکه شامل سیمپاتیک و پاراسیمپاتیک است انجام می شود.

در همین رابطه ترشح غدد همچون آدرنالین تقویت می شود و علاوه بر آن بخش تالاموس در مغز میانی نیز شروع به فعالیت می کند.

به نظر می رسد حرکات چهره و نگرش های غیرارادی نیز وابسته به همین بخش است. 

نظریه های مربوط به هیجان

دو نظریه در این رابطه وجود دارد، نظریه اول مربوط به هربارت است که روی واقعیت های ذهنی تکیه دارد و عامل اصلی تولید هیجان را ادراک موقعیت هیجان زا می داند.

این نظریه به نظریه عقل گرا نیز معروف است. برای مثال به هنگام زلزله دو نفر در یک موقعیت قرار دارند یکی خونسردی خود را حفظ کرده و پناه می گیرد و دیگری می ترسد.

نظریه دوم روی پدیده های فیزیولوژیک هیجان تاکید می کند، این نظریه ابتدا توسط دکارت و سپس توسط جیمزلانگه بیان شده است. در این نظریه هیجان عبارت است از ادراک اختلال های عضوی.

برای مثال نباید بگوییم من دشمن را دیدم از آن ها میترسیدم و در نتیجه بدنم به لرزه افتاد بلکه باید بگوییم من دشمن را دیدم چون لرزه به بدنم افتاد از دشمن ترسیدم.

 در واقع فرد در این حالت دلیل ترس خود را درک می کند.

هیجان چه کاربردی دارد؟

 دراین زمینه دو نگرش متضاد وجود دارد.

نگرش اول

هیجان همواره به صورت  یک عامل مبهم یک اختلال غیرقابل تبیین در تفکر نمایانگر می شود، روانپزشکان آن را یک اختلال با نشانه های مرضی، بی نظمی عضوی و ذهنی می بینند. 

زیست شناسان معتقد هستند که واکنش های هیجانی نتیجه آزاد شدن نیرو های کور در دستگاه عصبی است ولی از نظر این افراد اگر انسان خونسرد باشد بهتر می تواند با موقعیت کنار بیاید.

خشم، ترس و سایر هیجانات علاوه بر آسیب به فرد سبب می شود که فرد نتواند از توانمندی های جسمی و ذهنی خود بهره ببرد.

 از نظر آن ها هیجاناتی همچون غم نوعی بیماری خلقی است و هیجان شادی نیز به تحرک بی ثمر و نامربوط منجر می شود.

نگرش دوم

این نگرش برای هیجان ارزش قائل است، برای مثال، داروین معتقد بود که ترس می تواند حشره ای را که خود را به مردن میزند، در نتیجه به چشم نمی اید و از نظر دشمن پنهان می شود را زندگی ببخشد. 

یا فردی که به واسطه هیجان ترس حشره ای خطرناک را کشته و جان خود را نجات می دهد.

از نظر این نگرش حالت های شدید برانگیختگی موجب هماهنگی و سرعت در واکنش شده و جان موجود زنده را در مواقع اضطراری نجات می دهد.

آیا هیجان خطرناک و بی فایده است

هیجان در نفس خود خطرناک نیست و حتی برای حفظ جان فرد می تواند مفید باشد. گاهی این هیجانات از نظر روانشناسی به افرادی که بیخیال و بی مسئولیت هستند. انگیزه ای برای زندگی می دهد.

آنچه بیش از هیجان زیان دارد، ترس و فشار روانی حاصل از هیجان است.

 باید بیاموزید که از هیجان های خود به خوبی استفاده کنید و مانع از بروز فشار روانی حاصل از آن شوید. این امر به کمک روانشناسان و کارشناسان علوم تربیتی امکان پذیر است.

هم اکنون می توانید از طریق مرکز مشاوره ستاره برای مشاوره فردی و موفقیت اقدام کنید. رزرو وقت با مشاور از طریق شماره های 02122354282و 02122247100 و به صورت موبایلی از طریق شماره های 09035673050 و 09108347597 امکان پذیر است.