نوجوانی را می توانیم یکی از پرچالش ترین دوره های رشدی انسان به حساب آوریم، در این دوره نوجوانان با تغییرات جسمی و روانی متعددی مواجه می شوند و همین تغییرات می تواند باعث پرخاشگری نوجوان شود، این دوره را دوره گذر از کودکی به بزرگسالی می دانیم که نوجوان در این دوران به دنبال هویت خود می باشد و در پی این هویت یابی و گذر از کودکی، تنش های زیادی بین نوجوانان و والدین ایجاد می شود. 

والدین اغلب با رفتارهایی از جانب فرزندان خود مواجه می شوند که هضم و درک آن ها برایشان دشوار است و نمی دانند که در برخورد با فرزندانشان باید چه واکنشی از خود نشان دهند و همین امر سبب بروز رفتارهای افراطی یا تفریطی از جانب والدین می شود، یعنی برخی والدین سعی می کنند به صورت افراطی رفتارهای فرزندشان را کنترل کنند و برخی دیگر هیچ کنترلی روی رفتار فرزندانشان اعمال نمی کنند و فرزندشان را در دوره نوجوانی به حال خود رها می کنند که در هر دو روش نوجوان احساسات بدی را تجربه می کند و در واکنش به شیوه های تربیتی نادرست والدین، مشکلات درونی سازی و برونی سازی بسیاری را تجربه می کند.

فایل صوتی معایب و مزایای برونگرایی

از جمله مشکلات درونی سازی نوجوانان اضطراب و افسردگی است که اینگونه نوجوانان ممکن است ترجیحشان این باشد که همیشه سکوت کنند، خودشان را در اتاقشان حبس کنند و گاهی افکار خودکشی را در ذهنشان بپرورانند، برخی دیگر ممکن است به جای واکنش های منفعلانه، در اعتراض به رفتارهای ناخوشایند والدین خود، رفتارهای پرخاشگرانه و خود آسیب رسان و دگر آسیب رسان از خود بروز دهند و مشکلات بسیار زیادی را برای خود، خانواده و اجتماع ایجاد کنند.

پیشنهاد مشاور: علائم و درمان افسردگی نوجوانان دختر و پسر جوان

افسردگی، اضطراب و پرخاشگری نوجوانان، هرکدام به نوبه خود می توانند آسیب رسان باشند و اگر در زمان مناسب به آن ها توجه نشود می تواند سبب ایجاد مشکلات و آسیب های غیر قابل جبرانی شوند.

در این مقاله قصد داریم به صورت اختصاصی در مورد پرخاشگری نوجوانان صحبت کنیم و علت و عوامل آن و همینطور راه های مقابله با آن را مورد بررسی قرار دهیم.

خشم و عصبانیت در نوجوانان

خشم از جمله احساس های طبیعی در وجود انسان و حاصل حالت هیجانی، فیزیولوژیکی و شناخت است که در واکنش به ناکامی در فرد بروز پیدا می کند و هر انسانی در زندگی خود آن را تجربه کرده است. در واقع هرگاه فرد برای رسیدن به اهداف خود به مانعی روبرو شود احساس خشم و عصبانیت می کند و این یک امر کاملا طبیعی است. در صورت مدیریت درست خشم، انسان برای رسیدن به اهداف خود و رسیدگی به مسائل و مشکلاتش انگیزه می گیرد. در واقع خشم متعادل به کنترل اوضاع کمک می کند و سبب می شود که فرد شجاعانه و با قاطعیت خواسته های خودش را ابراز کند و دیگران را با خواسته های خود آشنا کند.

اما ابراز غلط و کنترل نشده احساس خشم منجر به رفتار پرخاشگرانه می شود. پرخاشگری رفتاری آسیب زننده است که بر اثر احساس خشم کنترل نشده در فرد بروز پیدا می کند و به دو صورت  کلامی (توهین، تمسخر، تهدید و طعنه) و جسمی (درگیری فیزیکی با دیگران) نمود پیدا می کند.

بنابراین نیاز است که به تفاوت خشم و پرخاشگری واقف باشیم و به این نکته توجه کنیم که هدف ما باید کنترل رفتار پرخاشگرانه نوجوانان باشد نه سرکوب احساس طبیعی خشم در آن ها.

علت خشونت نوجوانان چیست

پرخاشگری نوجوانان دلایل مختلفی می تواند داشته باشد و عوامل مختلفی در این امر دخیل هستند. 

برخی از عوامل تاثیر گذار در پرخاشگری نوجوانان تغییرات هورمونی و پارامترهای ژنتیکی نوجوان است و برخی دیگر شرایط محیطی نامناسب، رفتار نامناسب والدین و آسیب های اجتماعی است که در ادامه به آن ها می پردازیم.

  • تغییرات هورمونی جنسی

همانطور که پیش تر اشاره کردیم نوجوانان در معرض تغییرات هورمونی قرار می گیرند و این تغییرات هورمونی دوران بلوغ چشمگیر هستند. استروژن هورمون زنانه و تستوسترون هورمون مردانه نامیده می شود، اما هر دوی آن ها در هر دو جنس وجود دارد اما مقدار استروژن در دخترها بیشتر و مقدار تستوسترون در پسران بیشتر ترشح می شود. تحقیقات نشان می دهند که افزایش هورمون تستوسترون با میزان بالای پرخاشگری مرتبط است به همین دلیل رفتارهای پرخاشگرانه در نوجوانان پسر بیشتر از دختران مشاهده می شود.

  • پارامترهای ژنتیکی از علت عصبی بودن نوجوانان

برخی از افراد به طور ژنتیکی پرخاشگرتر از سایرین هستند که البته نقش هورمون های جنسی در اینحا مطرح می شود به گونه ای که میزان ترشح هورمون تستوسترون در اینگونه افراد بیشتر از حد معمول است و چنین شرایط جسمانی کاملا ژنتیکی است.

پیشنهاد مشاور: راه های کاهش پرخاشگری | درمان قطعی پرخاشگری

  • آسیب های جسمی و تعرض جنسی

با شروع دوره نوجوانی و آغاز دوره های دوستی و گذراندن وقت بیشتر در محیط بیرون از منزل، این امکان وجود دارد که نوجوان در معرض آسیب های جنسی از طرف همسالان و یا افراد بزرگتر از خود قرار بگیرد، برخی نیز ممکن است در دوران کودکی مورد تعرض قرار گرفته باشند و در نوجوانی با آگاهی از مسائل جنسی و آسیب هایی که به او وارد شده است حساسیت بیشتری پیدا کنند و همین امر سبب شود که در واکنش به آسیب های دوران کودکی رفتارهای پرخاشگرانه را در دوران نوجوانی از خود بروز دهند.

  • رفتارهای پرخاشگرانه والدین

گاهی نیز محیط خانواده از دوران کودکی مسموم و تنش زا بوده و کودک از ابتدا رفتار پرخاشگرانه والدین با یکدیگر و با خودش را مشاهده کرده و همین امر سبب شده که فرد با بزرگ شدن و وارد شدن به دوران نوجوانی و همزمان با رشد هورمون های جنسی رفتار پرخاشگرانه از خود بروز دهد و در واقع بسیار غیر قابل کنترل رفتار کند.

  • نادیده گرفتن احساس استقلال نوجوان و رفتار نادرست با او

برخی از والدین آگاهانه یا ناآگاهانه رفتاری نامناسب با نوجوان خود دارند و به احساس نیاز به استقلال نوجوانشان اهمیتی نمی دهند، چنین والدینی مدام به دنبال کنترل فرزند نوجوان خود هستند و در واکنش به رفتارهای خود مختارانه فرزندشان واکنش شدیدی نشان می دهند و همین امر می تواند سبب بروز رفتار پرخاشگرانه در نوجوان شود.

  • سوء مصرف مواد از علت عصبی بودن نوجوانان

گرایش به مصرف ماده مخدر در نوجوانان به شدت افزایش پیدا می کند و اگر نظارت صحیح والدین و توجه کافی به نیازهای عاطفی و روانی کودک از سوی والدین وجود نداشته باشد احتمال اینکه نوجوان به سمت گروه های دوستی نامتعارف و آسیب زا جذب شود و به مصرف مواد مخدر رو بیاورد زیاد است و مصرف مواد مخدر به نوبه خود یکی از دلایل اصلی رفتارهای پرخاشگرانه در نوجوانان محسوب می شود.

  • توهین و آسیب های کلامی به نوجوان

همانطور که اشاره شد نوجوان در این دوران به دنبال هویت یابی است و سعی می کند که خودش را پیدا کند، والدین باید در این مسیر به نوجوان کمک کنند که بتواند خودپنداره مثبتی را در ذهن خودش پرورش دهد در غیر اینصورت آسیب زیادی به فرزند خودشان وارد می کنند، توهین و آسیب های کلامی عامل مهمی در رشد خودپنداره منفی نوجوان و در نتیجه بروز رفتارهای پرخاشگرانه است.

درمان عصبانیت نوجوانان

دوره سنی فرزندتان را در نظر بگیرید و سعی کنید او را درک کنید

همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم دوره نوجوانی دوره پرتنشی است که نوجوانان در این دوره با تغییرات جسمانی سریع و شدیدی مواجه می شوند و همین تغییرات جسمانی و هورمونی تاثیر زیادی در شرایط خلقی آن ها دارد، بنابراین قبل از هر اقدامی نیاز است که دوره سنی فرزندتان را در نظر بگیرید و سعی کنید فرزندتان را درک کنید و در مقابل رفتار پرخاشگرانه او مقابله به مثل نکنید. درک شرایط خلقی نوجوانان اولین و مهترین نکته برای کمک به نوجوانتان برای کاهش رفتار پرخاشگرانه است.

  • سعی کنید بفهمید که او از چه چیزی خشمگین است

نوجوانان در این دوران نسبت به برخی از مسائل حساسیت های افراطی پیدا می کنند و خیلی از اتفاقات و رفتارهایی که در گذشته برایشان بی اهمیت بوده است در این دوران می تواند به راحتی آن ها را ناراحت و آشفته کند. به همین دلیل شاید به آسانی نتوانید علت ناراحتی فرزندتان را بفهمید و شاید با خود فکر کنید که او با خود درگیر است و بی دلیل رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز می دهد و همین امر سبب شود که نسبت به او و شرایط خلقی اش بی توجه باشید. کافی است در یک زمان مناسب با او صحبت کنید و جویای علت ناراحتی، خشم و عصبانیت او شوید.

پیشنهاد مشاور:تست استرس و اختلال اضطراب کودک و نوجوان، بزرگسال

  • رفتار متعادلی داشته باشید

زمانی که به والدین می گوییم نوجوان خود را درک کنید برخی به اشتباه فکر می کنند که منظور این است که فرزندتان را رها کنید و هیچ نظارتی بر روی رفتار او نداشته باشید و اجازه دهید که هر رفتاری از او سر بزند، در صورتی که چنین شیوه رفتاری قطعا اشتباه و آسیب رسان است و حتی باعث می شود که در فرزندتان این حس بوجود بیاید که پدر و مادر من به من اهمیتی نمی دهند و سرنوشت من برایشان مهم نیست. یادتان باشد که فرزند شما در حال گذر از دوره کودکی به دوران بزرگسالی است و وظیفه شما به عنوان پدر و مادر این است که فرزند نوجوانتان را برای وارد شدن به دوره بزرگسالی آماده کنید و این آماده سازی نه از طریق کنترل بیش از حد و افراطی و نه از طریق رها کردن فرزندتان امکانپذیر است.

فرزند نوجوان شما نیاز به استقلال دارد و نیازمند این است که شما در بسیاری از مسائل به او آزادی عمل بدهید اما واقعیت این است که فرزند شما نه آنقدر بزرگ شده است که نیاز به هیچگونه نظارتی نداشته باشد نه آنقدر بچه است که بتوانید تمام رفتارهای او را کنترل کنید و وظایفش را به او دیکته کنید، پس سعی کنید سبک فرزند پروری مقتدرانه ای داشته باشید و در عین حال که به فرزندتان آزادی عمل می دهید قوانین خاص خودتان را داشته باشید و در مورد آن قوانین به فرزندتان توضیح دهید. همانطور که گفتیم نوجوانان در این دوران ممکن است در معرض آسیب های اجتماعی و گروه های دوستانه باشند و همین امر می تواند عامل پرخاشگری نوجوانان باشد بنابراین سعی کنید با نظارت صحیح خود از بروز آسیب های احتمالی برای فرزندتان جلوگیری کنید یا در صورت وقوع بتوانید به موقع به آن ها رسیدگی کنید.

  • به رفتارهای خودتان توجه کنید

یادتان باشد که نوع رفتار شما تاثیر مستقیمی بر روی رفتار فرزندتان دارد، اگر که شما رفتاری پرخاشگرانه با همسر، همکاران، دوستان و فرزند نوجوان خود داشته باشید بدون شک او از رفتار شما الگو برداری خواهد کرد و چنین رفتارهایی را از خود بروز می دهد. در واقع فرزند نوجوان شما مدیریت خشم را از شما نیاموخته است پس بنابراین نمی شود از او انتظار داشت که بتواند خشمش را مدیریت کند و رفتار پرخاشگرانه از خود بروز ندهد. اگر مشکلی در رفتار خود و ارتباطات بین فردی خودتان مشاهده می کنید و احساس می کنید که توانایی مدیریت آن را ندارید حتما به روانشناس مراجعه کنید، اصلاح رفتار شما قطعا در بهبود و اصلاح رفتار فرزندتان اهمیت دارد.

پیشنهاد مشاور: چرا افسرده میشویم؟ والدین ما مقصر هستند یا محیط زندگی ما بد است؟

  • نسبت به اهمیت درمان های تخصصی آگاه باشید

گاهی رفتارهای پرخاشگرانه کودک منجر به رفتارهای بزهکارانه در نوجوان می شود و گاهی رفتارهای پرخاشگرانه نوجوان انقدر شدید و غیر قابل کنترل است که در واقع از شما به عنوان والد کاری بر نمی آید. در چنین شرایطی طبیعتا شرایط خانواده نیز تحت تاثیر قرار می دهد و روابط والد – فرزندی آشفته خواهد شد و حتی ممکن است والدین کنترل خود را از دست بدهند و مدام با فرزند خود درگیر شوند، در چنین صورتی باید بدانید که هر گونه تعلل و تردید شما برای دریافت خدمات روانشناختی می تواند شرایط را بدتر کند، بنابراین بسیار مهم است که نسبت به اهمیت درمان های تخصصی آگاه باشید و برای دریافت هرچه سریعتر خدمات روانشناختی توسط فرد متخصص اقدام کنید.

سخن آخر

سخن آخر اینکه اهمیت این دوران را جدی بگیرید و بدانید که با شناخت عمیق و بهتر فرزندتان می توانید رابطه مطلوبی با او برقرار کنید و از بروز بسیای از آسیب هایی که در این سن ممکن است متوجه او باشد جلوگیری کنید، بنابراین قبل از بروز هر گونه مشکلی بهتر است با مطالعه منابع مختلف و صحبت با مشاور کودک و نوجوان، اطلاعات کافی را در مورد دوران نوجوانی به دست بیاورید تا بتوانید رفتاری آگاهانه و توام با آرامش با نوجوان خود داشته باشید و از این طریق بتوانید از این دوره رشدی فرزندتان به مانند دیگر دوره ها لذت ببرید.

شما به راحتی می توانید با مراکز برتر مشاوره خانواده "مرکز مشاوره ستاره زندگی" تماس حاصل کنید، رزرو وقت 02122354282 و 02122247100 و 09035673050 و 09108347597 است.