علائم، انواع و درمان فوبیا و ترس

فوبیا عبارت است از نوعی ترس بیمارگونه و پایدار که باعث اختلال در زندگی روزمره فرد می‌شود، به عبارت دیگر فوبیا ترس از چیزی است که در حقیقت خطری شدید یا حتی واقعی نیز محسوب نمی شود.

فوبیا چیست؟

همان طور که گفته شد فوبیا نوعی ترس بیش از حد و غیر منطقی است. این ترس و هراس می تواند از مکان، موقعیت یا شی خاصی حاصل شود. برخلاف اختلالات اضطرابی عمومی، فوبیا معمولاً به چیز خاصی مرتبط است، با این حال فوبیا به سه دسته تقسیم می شود.

1. فوبیای خاص: ترس شدید و غیر منطقی از وسایل، موقعیت یا مکان های خاص.
2. هراس از مکان های باز ( برزن هراسی): به ترس از حضور در مکان‌های باز و شلوغ مانند کتابخانه، مراکز خرید، فرودگاه و جشنواره ها و به طور کلی به مکان هایی که امکان خروج فوری و آسان از آن‌ها وجود ندارد، گفته می‌شود.
3. اضطراب اجتماعی و ترس از اجتماع: این موضوع به ترس شدید و اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی گفته می شود.

فوبیاهای خاص

فوبیاهای خاص معمولا راحت تر شناسایی و درمان می شوند، زیرا علت و عامل ترس کاملا مشخص است و بر زندگی افراد تاثیر زیادی نمی گذارند. اما اضطراب اجتماعی و هراس از مکان های باز به عنوان فوبیاهای پیچیده شناخته می شوند، زیرا محرک آن ها را نمی توان به راحتی شناخت، البته این نوع فوبیا باعث اختلال در زندگی افراد می شوند.

افراد مبتلا به فوبیا اغلب متوجه می شوند که ترس آن ها غیر منطقی است، اما قادر به انجام هیچ کاری در این زمینه نیستند. چنین ترس هایی می توانند در کار، مدرسه و روابط شخصی آن ها اختلال ایجاد کند.

علائم فوبیا

علائم زیر از نشانه های فوبیا محسوب می شوند:

1. احساس اضطراب غیرقابل کنترل هنگام قرار گرفتن در برابر محرک ترس.
2. احساس این که باید به هر قیمتی از محرکی که باعث ایجاد ترس می شود دور شد.
3. ناتوانی در عملکرد صحیح هنگام احساس اضطراب و ترس
4. آگاهی بر غیر منطقی بودن ترس و در عین حال ناتوانی در کنترل احساسات خود.

علائم جسمانی فوبیا شامل موارد زیر می باشد:

• تعریق
• تنفس غیر طبیعی
• افزایش ضربان قلب
• لرزش
• گرگرفتگی یا لرز
• احساس خفگی
• درد در قفسه سینه
• دلشوره داشتن
• سیاهی رفتن چشم
• احساس مرگ
• دهان خشک
• گیجی و گمراهی
• حالت تهوع
• سرگیجه
• سردرد

در كودكان كوچكتر بیماری فوبیا به شکل های دیگری خودش را نشان می دهد، کودکان ممکن است به شدت گریه کنند، خود را از والدین جدا نکنند و یا پشت پاهای والدین خود پنهان شوند. به طور کلی شیوه بروز احساسات در کودکان متفاوت است، به طور مثال کودکان هنگامی که از چیزی ناراحت هستند عصبانی می شوند یا جیغ می کشند.

انواع فوبیا

فوبیا انواع بسیار گسترده ای دارد، در ادامه به رایج ترین انواع فوبیا اشاره شده است که در مقالات دیگر به طور مجزا مورد بررسی قرار گرفته اند.

1. ترس از فضای بسته
2. ترس از ارتفاع
3. ترس از پرواز
4. ترس از حیوانات ( عنکبوت، سوسک، حشرات، مار و سگ)
5. ترس از رعد و برق
6. ترس از صحبت کردن در جمع
7. آب هراسی یا ترس از آب
8. ترس از سوزن یا فوبیای آمپول
9. ترس از خون
10. ترس از تاریکی
11. ترس از سخنرانی
12. ترس یا هراس از تاریکی
13. ترس از دکتر
14. ترس از بیماری
15. ترس از بعضی از غذاها
16. ترس از آسانسور
17. ترس از سفر
18. ترس از شکست
19. ترس از خواب
20. ترس از گل
21. ترس از عاشق شدن
22. ترس از دلقک
23. ترس از رابطه جنسی
24. ترس از اقیانوس و دریا
25. ترس از عروسک
26. ترس از پا
27. ترس از بیماری
28. ترس از آتش یا آتش سوزی

فوبیاهای خاص یا عجیب و غریب

1. ترس از پول
2. ترس از نخ
3. ترس از غذا
4. ترس از ریش
5. ترس از نادیده گرفته شدن
6. ترس از دست دادن گوشی همراه
7. ترس از دست دادن سیگنال گوشی
8. ترس از زنان زیبا
9. ترس از کتاب
10. ترس از ازدواج
11. ترس از لغات طولانی 
12. ترس از بستگان
13. ترس از پاپ
14. ترس از چاق شدن
15. ترس از رنگ زرد
16. ترس از مو
17. ترس از عدد 13
18. ترس از عدم تقارن
19. ترس از عشق
20. ترس از بالن
21. ترس از زامبی یا خونآشام
22. ترس از سرخ شدن یا قرمز شدن
23. ترس از خنده
24. ترس از اردک
25. ترس از مادرشوهر
26. ترس از پنیر

علل بروز فوبیا و ترس

فوبیا معمولا پیش از 30 سالگی شکل می گیرد و نشانه های آن در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل بزرگسالی مشخص می شود.

فوبیا در حقیقت می توانند ناشی از یک تجربه استرس زا یا یک اتفاق ترسناک باشد البته در صورتی که والدین یا یکی از اعضای خانه مبتلا به فوبیا باشند کودک نیز می تواند این موضوع را از آن ها یادبگیرد.

از عوامل دیگری که در ایجاد فوبیا نقش دارند می توان به افسردگی، ضربه مغزی، مصرف الکل و مواد مخدر اشاره کرد.

البته بررسی علت فوبیا در زمینه فوبیاهای خاص و فوبیاهای پیچیده ( که در بالا توضیح داده شد) متفاوت است.

دلایل ایجاد فوبیاهای خاص

این دسته از فوبیاها معمولاً قبل از سن 4 تا 8 سالگی ایجاد می شوند و در بعضی موارد آن ها نتیجه یک تجربه اولیه آسیب زا هستند. به طور مثال تصادف در زمان کودکی می تواند باعث ایجاد فوبیا و ترس شود.

فوبیاهایی که در دوران کودکی شروع می شوند نیز ممکن است با مشاهده ترس یکی از اعضای خانواده ایجاد شود. به عنوان مثال کودکی که مادرش مبتلا به ترس از ارتفاع است، بیشتر احتمال دارد که همان نوع فوبیا را تجربه کند.

فوبیای پیچیده

محققان در حال حاضر معتقدند که هراس های پیچیده ناشی از تجربیات زندگی، شیمی مغز و ژنتیک هستند.

این فوبیاهمچنین ممکن است پژواکی از عادات انسان های اولیه باشند، که فضای باز و افراد ناشناخته را تهدیدی برای خود تلقی می کردند.

رابطه فوبیا با جنسیت و سن

تحقیقات انجام شده در زمینه رابطه بین جنسیت و فوبیا به این نتیجه رسیده است که رابطه خاصی بین این دو موضوع وجود ندارد البته ممکن است برخی از انواع فوبیا در زنان و برخی دیگر در مردان دیده شود اما نمی توان رابطه خاصی بین این دو برقرار کرد.

به طور مثال ترس از حشرات و برخی از حیوانات خاص یا ترس از حضور در اجتماع در زنان بیش تر دیده می شود.

علائم فوبیا نیز ممکن است در مردها و زن ها متفاوت باشد علاوه بر این مشاهده شده است که مرد ها بیش تر از خانم ها برای درمان فوبیا به متخصص مراجعه می کنند ولی دلیل آن هنوز مشخص نیست.

اما در مورد سن این موضوع درست نیست، بعضی از انواع فوبیا اغلب در یک گروه سنی مشاهده می شوند به طور مثال ترس از حیوانات معمولا در کودکان کوچک با میانگین سنی 7 سال مشاهده می شود، در حقیقت بیش تر فوبیاهای خاص یا ساده در میانگین سنی 15 سال ایجاد می شوند.

یکی از سوالاتی که در طول جلسات درمان پرسیده می شود این است که آیا فوبیا با افزایش سن شدید تر می شود؟

به طور معمول با افزایش سن فوبیا بهبود پیدا کند اما برخی از موارد دیده شده است که برخی از هراس ها مانند ترس از بودن در اجتماع با افزایش سن شدید تر می شوند.

درمان و کنترل فوبیا

آیا فوبیا قابل درمان است؟

در ابتدا باید بدانید که تمام انواع فوبیا قابل درمان هستند ولی معمولا افراد برای درمان ترس هایی که در زندگی آن ها اختلال ایجاد می کند به متخصص و مشاور مراجعه می کنند.

متاسفانه هیچ نوع از فوبیا را نمی توان به تنهایی درمان کرد و حضور متخصص، درمانگر یا مشاور الزامی است زیرا بسیاری از ترس ها باید ریشه یابی شوند و به طور اصولی مورد درمان قرار بگیرند.

آیا ممکن است پس از درمان فوبیا برگردد؟

این احتمال بسیار کم است زیرا معمولا درمان فوبیا به صورت ریشه ای ایجاد می شود. اما در موارد بسیار نادری و اندکی این مورد مشاهده شده است که به دلیل سهل انگاری متخصص بوده است.

آیا تمام ترس ها بد هستند و باید از بین بروند؟

در گذشته ترس عاملی بوده که بقای افراد به آن بستگی داشته است. اما ترس با فوبیا متفاوت است، در حقیقت ترس واکنش طبیعی و منطقی است که در طول زمان کاهش می یابد ولی فوبیا یک اختلال محسوب می شود که در زندگی فرد اختلال ایجاد می کند و حتی فرد ممکن است با شنیدن یک اسم یا یک صدا دچار اضطراب شود.

5 نکته که برای کنترل فوبیا به شما کمک می کند

1-بدانید که این مشکل تقصیر شما نیست.

درک ریشه اضطراب امری ضروری است، تمام انسان ها تعصباتی دارند که باعث زنده ماندن آن ها می شود، در حقیقت اضطراب نیز نوعی سیستم هشدار دهنده است و برای بقای شما ایجاد شده است. بنابراین مقداری از اضطراب کاملا طبیعی است و تضمین کننده بقای انسان به حساب می آید.

با این وجود نباید این سیستم بیش از اندازه فعالیت کند و در زندگی روزمره شما ایجاد اختلال کند در این صورت کورتیزول یا هورمون استرس به طور مداوم تولید می شود و فرد به اضطراب و فوبیا عادت می کند.

2-قدرت ناخودآگاه خود را درک کنید

ضمیر ناخودآگاه شما بسیار قدرتمند تر از چیزی است که تصور می کنید، در واقع شما بر آن کنترل کامل را دارید و به راحتی می توانید آن را در جهت مثبت هدایت کنید.

3-دیدگاه مثبتی داشته باشید

دیدگاه شما نسبت به زندگی و نسبت به خودتان اهمیت زیادی دارد. کلماتی که برای توصیف خودتان استفاده می کنید بسیار قدرت مند هستند و تاثیر بسزایی در زندگی شما می گذارند. 

ذهن انسان ها بسیار پیچیده است، وقتی چشم خود را می بندید و به اتفاقی فکر می کنید بدن شما به این تصویر به شکلی پاسخ می دهد که انگار این اتفاق واقعا افتاده است. هر روز سعی کنید دید خود را نسبت به زندگی بهتر کنید.

4-خود و والدینتان را دوست داشته باشید

احساس علاقه، اعتماد و اطمینان را باید در درون خود تقویت کنید. به یاد داشته باشید که هرچیزی را که نیاز دارید در خودتان باید جست و جو کنید، شما کامل هستید و نیازی به کسی ندارید. به یاد داشته باشید که مهم ترین رابطه ای که شما دارید رابطه با خودتان است.

5-از خودتان مراقبت کنید

بدن شما به سرعت به عادات غذایی و رفتارهای سالم عادت می کند و با مراقبت از آن به مغز خود این پیام را می فرستید که برای خودتان احترام قائل هستید. خواب مناسب، تغذیه مفید و سالم، ورزش، کتاب خواندن، قدم زدن، رسیدگی به پوست و موهای خودتان همه و همه در سلامتی جسم و روح شما تاثیر گذار است.

درمان فوبیا در روانشناسی

درمان فوبیا معمولا به روش های روان تحلیلی، رفتار درمانی و درمان رفتاری شناختی انجام می شود و در صورت نیاز در کنار این دو از دارو درمانی نیز استفاده می شود.

درمان روان تحلیلی

این نوع درمان به افراد کمک می کند که ترس هایی که در ناخودآگاه آن ها ریشه دارد را شناسایی کنند. می توان گفت که در این درمان فرد با ترس های دوران بچگی خود مواجه می شود. درمانگر هم این ریشه ها را تحلیل می کند، معمولا این نوع درمان به زمان بیش تری نیاز دارد.

رفتار درمانی برای درمان فوبیا

این نوع درمان به افراد کمک می کند تا با ترس خود روبرو شده و تکنیک های مقابله با ترس های خود را بیاموزند البته این نوع درمان ابتدا در اندازه های کوچک انجام می شود تا فرد بتواند شدت اضطراب خود را کنترل کند. بنابراین در درجه اول باید میزان ترس و اضطراب او مورد بررسی قرار بگیرد.

به طور مثال برخی از افراد از دیدن سگ می ترسند ولی برخی دیگر حتی از شنیدن صدای سگ یا حتی دیدن عکس سگ نیز می ترسند، بنابراین میزان ترس و اضطراب در روند درمان اهمیت زیادی دارد.

درمان فوبی با دارو درمانی

به طور کلی درمان فوبیا بدون دارو انجام می شود اما در صورتی که فرد اضطراب شدید یا حملات هراس را تجربه کند روانپزشک یا دکتر مربوطه دارویی برای افزایش آرامش فرد تجویز می کند.

برخی از انواع فوبیا که باعث تنهایی و گوشه گیری فرد می شوند نیز ممکن است باعث ایجاد افسردگی بشود و به همین دلیل بازهم ممکن است روانپزشک تشخیص بدهد که دارو درمانی لازم و ضروری است.

دارو درمانی برخلاف تفکر عام به هیچ عنوان وابستگی ایجاد نمی کند اما اگر نگران هستید پیش از مصرف دارو در مورد عوارض جانبی آن اطلاعات لازم را کسب کنید و در مورد نگرانی های خود با درمانگرتان حرف بزنید.

شما به راحتی می توانید با مراکز برتر مشاوره فوبیا، هیپنوتراپی و روانکاوی همچون "مرکز مشاوره ستاره" تماس حاصل کنید، رزرو وقت با مشاور از طریق شماره های 02122354282 و 02122247100 و  09035673050 و 09108347597 امکان پذیر است.