بهترین و سریع ترین درمان وسواس خود بیمار پنداری

بسیاری از افراد مدام نگران سلامتی خود هستند و نگران هستند که علائم بیماری های مشکلات را داشته باشند. نام این اختلال وسواس خود بیمار پنداری(hypochondria) می باشد که در این مقاله به درمان و شرح این بیماری پرداخته شده است.

احتمالا تابحال در اطرافیان خود با افرادی برخورد داشته اید که مدام نگران سلامتی خود هستند، از بیماری زیاد حرف می زنند و دل مشغولی زیادی در خصوص این موارد دارند. در بسیاری از موارد ممکن است شما سعی کرده باشید فرد را متقاعد کنید که افکار اشتباهی دارد و اوضاع آنطور که او فکر می کند بد نیست، اما مجدد مشاهده می کنید که نگرانی های فرد به قوه خود باقی مانده اند، یا اینکه ممکن است خودتان چنین علائمی داشته باشید و چنین تفکرات و دل مشغولی هایی خودتان را درمانده کرده باشد. 

پیشنهاد مشاور: شناسایی و درمان وسواس فکری جنسی از نظر روانشناسی

چنین مواردی نشان دهنده وسواس بیمار پنداری هستند که البته نام دقیق این اختلال، خود بیمار پنداری یا هیپوکندریا (hypochondria) است. که در این مقاله برای شرح این اختلال از اصطلاح تخصصی آن یعنی خودبیمارپنداری استفاده می کنیم.

علائم خود بیمار انگاری

افراد خود بیمار انگار از ابتلا شدن به بیماری های خاص به شدت هراس دارند یا در اکثر مواقع معتقدند که مبتلا به بیماری غیرقابل درمانی هستند و این افکار و اعتقادات در حالی است که واکنش های جسمانی آن ها سالم است. این افراد رویدادهای طبیعی بدن را سوء تعبیر می کنند یا آن ها را بسیار بزرگتر جلوه می دهند. در واقع تعابیر غیر واقعی یا نادرست علائم سبب خود بیمارپنداری می شود.

ضابطه اصلی خود بیمارپنداری، ترس از ابتلا به یک بیماری جدی است.

این اختلال دارای شدت های هذیانی نیست و بیمار می تواند جنبه های افراطی ترس هایش را بپذیرد. 

افراد مبتلا معمولا در تشریح دقیق نشانه های مرضی خود ناتوان هستند و توجه آن ها همواره در جهت ظهور بیماری های جدید است. 

این افراد مدام در اینترنت در حال جستجوی علائم و دلایل بیماری ها هستند و مدام وضعیت سلامتی خود را با دیگران مقایسه می کنند، نگرانی شدید در مورد وضعیت سلامتی افراد نزدیک و همینطور بررسی مکرر فشار خون و دمای بدن از جمله خصوصیات رفتاری این افراد می باشد.

در این افراد ترس یا اضطرابی که در اکثر افراد مبتلا به بیماری واقعی وجود دارد ملاحظه نمی شود اما معمولا اشتغالی ذهنی مرضی درباره بیماری دارند. 

این اختلال در کتاب راهنمای تشخیصی اختلالات روانی به دو بخش تقسیم شده است:

1. اختلال علائم جسمانی که شامل افرادی می شود که علائم جسمانی خفیفی را مشاهده می کنند و این علائم جسمانی را به بدترین حالت ممکن تفسیر می کنند و تصور می کنند که مبتلا به بیماری صعب العلاجی هستند.
2. اختلال اضطراب بیماری که شامل افرادی می شود که علائم جسمانی خاصی را مشاهده نمی کنند ولی به طور مکرر نگران هستند که مبادا به یک بیماری مبتلا شوند.

سه خصوصیت عمده اختلال خودبیمارانگاری

1. اشتغال ذهنی درباره بدن و اعمال بدن: فرد تمایل به خود - مشاهده گری دارد، نسبت به احساس های بدنی خود بیش از حد حساس است و هنگامی که متوجه سمپتوم های ناخوشایند و غیرعادی می شود در ذهنش آژیر خطر به صدا درمی آید.
2. فوبیای بیماری (بیماری هراسی): فرد از مبتلا بودن به یک بیماری جدی یا مردن به دلیل یک بیماری ناگهانی هراس دارد. در این افراد ترس از پیری و مرگ نیز وجود دارد.
3. ایمان به بیماری (اعتقاد راسخ به مریض بودن): حتی بعد از معاینات مکرر توسط پزشک و قوت قلب های بی پایان از سمت دوستان و اعضای خانواده فرد بازهم باور دارد که مریض است و پزشک نتوانسته است بیماری او را تشخیص دهد.

البته لازم به ذکر است که فرد خودبیمارانگار لزوما به طور مکرر به پزشک مراجعه نمی کند، برخی از افراد مبتلا به خود بیمارانگاری، روشی اجتنابی رو به کار می گیرند و به دلیل ترس از روبرو شدن و آگاه شدن از وجود بیماری های صعب العلاج  در بدنشان، مدام رفتن به دکتر را به تعویق می اندازند و با اینکه مدام نگران مبتلا شدن خودشان به بیماری خاص هستند از مراجعه به پزشک اجتناب می کنند. این افراد مدام سعی می کنند افکار منفی خود را سرکوب کنند اما موفق نمی شوند، در واقع هرچه بیشتر برای سرکوب افکار منفی شان تلاش می کنند و هرچه بیشتر مراجعه به پزشک را به تعویق می اندازند اضطرابشان شدیدتر می شود.

پیشنهاد مشاور: وسواس فکری عملی در بارداری و پس از زایمان و درمان آن

ملاک تشخیصی اختلال خودبیمارانگاری

• افراد مبتلا به اشتغال ذهنی شدید ترس از بیمار شدن و بیمار بودن دارند.
• نشانه های جسمانی در فرد وجود ندارد و اگر هم وجود دارد بسیار خفیف است و اصلا تهدید آمیز نیست.
• اشتغال دهنی این افراد در مورد بیماری به رغم ارزیابی پزشکی و غیر منطقی بودن ادامه دارد.
• رفتارهای فرد در مورد سلامتی بسیار افراطی است.
• اشتغال ذهنی فرد در مورد بیماری باعث اختلال در زندگی او شده و در واقع تمام زندگی او را تحت الشعاع قرار داده است.
• نشانه های فرد بیشتر از 6 ماه است که ادامه دارد.
• اشتغال ذهنی فرد نسبت به بیماری با نشانه های هیچ اختلال دیگری قابل توجیه نیست.

در بین بیماری هایی که ذهن افراد مبتلا به خودبیمارانگار را به خود مشغول می کند بیماری سرطان، ایدز و در دو سال اخیر کرونا، فراوانی بیشتری دارند.

ترس و درگیری ذهنی در مورد سرطان در افراد خودبیمارانگار

افرادی که درگیری ذهنی شدید نسبت به سرطان دارند هر نوع علامت ساده ای را مربوط به سرطان می دانند، به عنوان مثال علائم سرماخوردگی، سردرد، دل درد و هرچیز دیگری را به علائم سرطان ربط می دهند و به سرعت شروع به سرچ در گوگل در این مورد می کنند و با این کار اضطراب خود را شدت می بخشند. مثلا اگر در نشانه های تومور مغزی نوشته شده باشد که یکی از علائم سردرد است، فرد خودبیمار انگار با هر سردردی احتمال مبتلا شدن به تومور مغزی را می دهد و دیگر به این فکر نمی کند که سردرد می تواند دلایل مختلف دیگری هم داشته باشد در واقع این فرد بدترین حالت ممکن را در نظر می گیرد.

• ترس و درگیری ذهنی درمورد ایدز

همه ما شنیده ایم که ایدز از طریق رابطه جنسی پرخطر و استفاده از سرم تزریقی آلوده انتقال پیدا می کند و در برخی موارد در صورت عدم بهداشت مکان هایی مثل آرایشگاه یا مطب دندانپزشکی از طریق وسایل آلوده در آرایشگاه ها و دندانپزشکی ها امکان انتقال وجود دارد.

 افراد خودبیمارانگار بدون اینکه رفتار جنسی پرخطر داشته باشند و بدون اینکه از سرم تزریی آلوده استفاده کرده باشند مدام ترس از ابتلا به ایدز دارند یعنی به محض مراجعه به آرایشگاه یا مطب دندانپزشکی دچار ترس شدید و دل مشغولی شدید نسبت به این مسئله می شوند در صورتی که افرادی که خودبیمار انگار نیستند احتمال رعایت بهداشت در مطب و آرایشگاه را بیشتر از عدم رعایت آن می دانند و با وجود اطلاعاتی در این مورد دارند با هربار مراجعه، استرس و درگیری ذهنی نسبت به این مسئله پیدا نمی کنند.

پیشنهاد مشاور: چیزهایی که در مورد وسواس نمی دانید

• ترس از کرونا

بیماری کرونا تاثیر بسیار زیادی در زندگی افراد در همه نقاط جهان گذاشت و ترس از بیماری و خودبیمار انگاری را بسیار افزایش داد. می توانیم بگوییم در حال حاضر خودبیمارانگاری در مورد کورونا یکی از شایع ترین موارد است که افراد بسیاری از آن رنج می برند. افرادی هستند که مراقبت های بسیار وسواسی دارند ولی در عین حال به شدت در مورد مبتلا شدن به بیماری کرونا نگرانی درگیری ذهنی دارند و هر نشانه کوچکی را به کرونا ربط می دهند. طبیعی است که این میزان درگیری ذهنی اضطراب و استرس شدیدی را به فرد وارد می کند و زندگی فرد تحت تاثیر این میزان از اضطراب به شدت مختل می شود.

رابطه اختلال خودبیمار پنداری با وسواس

اگرچه این دو اختلال دو بیماری متفاوت از هم هستند اما برخی از علائم اختلال خودبیمار پنداری و اختلال وسواس عملی با یکدیگر همپوشانی دارند. به این صورت که می توانیم بگوییم برخی از افراد مبتلا به وسواس به خودبیمار انگاری نیز مبتلا هستند  اما لزوما این مسئله در مورد همه افراد صدق نمی کند یعنی نمی توانیم بگوییم که هر فرد مبتلا به وسواس لزوما خود بیمار پندار است.

علت اختلال خود بیمارپنداری

علت بروز این اختلال را می توان با استفاده از سه دیدگاه شناختی، روان پویشی و یادگیری اجتماعی تفسیر کرد.

• دیدگاه شناختی: بر اساس دیدگاه شناختی، تعبیر نادرست علائم، منجر به خود بیمارانگاری فرد شده است. تحقیقات نشان داده است که این افراد آستانه تحمل پایین تری در برابر ناراحتی های جسمانی دارند و به دلیل سوء تعبیر علائم و طرح های شناختی اشتباه، مدام به خود هشدار بیماری می دهند.
• دیدگاه روان پویشی: بر اساس این دیدگاه، امیال پرخاشگرانه و خصمانه نسبت به دیگران، به علائم جسمی تبدیل می شود. در واقع بر اساس این دیدگاه، خودبیمار انگاری، دفاعی در مقابل احساس گناه، احساس شرارت ذاتی و احترام به نفس پایین است و نشانه ای از توجه مفرط به خود می باشد و درد و رنج جسمی وسیله ای برای جبران و کفاره دادن (ابطال) می شود و به صورت استحقاق تنبیه برای کارهای نادرست گذشته (خواه واقعی، خواه خیالی) تجربه می شود.
• دیدگاه یادگیری اجتماعی: بر اساس این دیدگاه، همسان سازی با والدین و دیگر اعضاء خانواده، توجه بیش از حد والدین به کودک، آسیب یا بیماری های اولیه دوره کودکی عامل به وجود آمدن این اختلال می باشد. طبق دیدگاه یادگیری اجتماعی بیماری های جدی یکی از اعضای خانواده نیز می تواند دلیلی برای بروز اختلال باشد.

پیشنهاد مشاور:جلوگیری از افکار سرزده هنگام وسواس فکری

استرس و اضطراب شدید و اختلالات روانی دیگر مثل وسواس، اضطراب و افسردگی نیز می توانند فرد را مستعد ابتلا به این بیماری کنند.

همچنین اگر خانواده فرد، سابقه اختلالاتی مثل اضطراب و افسردگی و دیگر اختلالات روانی را داشته باشند، نقش ژنتیک را نیز در بروز این اختلال می توانیم موثر بدانیم.

شیوع اختلال خود بیمارانگاری

شیوع این اختلال بین زن و مرد یکسان است و این اختلال می تواند در هر سنی شروع شود اما معمولا در دوره جوانی شایع تر است.

درمان هیپوکندریا | درمان خودبیمارانگاری

از سرچ های مکرر در مورد علائم بیماری های مختلف در اینترنت خودداری کنید، در اینترنت اطلاعات متعدد و بسیار گسترده ای وجود دارد و اگر شما آگاهی و دانش کافی در مورد مسئله یا بیماری خاصی را نداشته باشید ممکن است گمراه شوید و هر علائمی را به بیماری های خاص نسبت دهید.

• به جای سرچ مکرر در اینترنت سعی کنید وضعیت سلامتی خود را توسط پزشک چک کنید و بعد از چکاپ اگر که استرس و نگرانی شما به قوه خود باقی بود به روانشناس مراجعه کنید.
• اگر اضطراب و استرس زیادی را در این خصوص تجربه می کنید سعی کنید از تمرینات یوگا و ریلکسیشن بهره ببرید.
• از دیگران کمک بگیرید و به گروه های حمایتی بپیوندید و در مورد نگرانی هایتان صحبت کنید.
• سعی کنید افکار منفی  که در مورد بیماری دارید را بر روی کاغذ بنویسید و آن ها را از نظر منطقی بودن یا غیر منطقی بودن مورد بررسی قرار دهید.

پیشنهاد مشاور: باید ها و نباید های ازدواج با فرد وسواسی

درمان اختلال خود بیمار پنداری

درمان های مورد استفاده برای اختلال خودبیمار پنداری درمان شناختی – رفتاری، گروه درمانی، رفتار درمانی و دارو درمانی می باشد.

• درمان شناختی – رفتاری: در این نوع از درمان، درمانگر تلاش می کند که تا افکار نادرست و تفسیرها و تعبیرهای فاجعه آمیز فرد را اصلاح کند و به درمانجو کمک کند تا بتواند با دید معقولانه تری وقایع و شرایط را تفسیر کند.
• رفتار درمانی: در رفتار درمانی نیز به فرد کمک می شود تا رفتارهای اجتنابی یا افراطی خود را اصلاح کند و با استفاده از تکنیک های کارآمد بتواند استرس و اضطراب ناشی از اختلال خود بیمار پنداری را کنترل و مدیریت کند.
• گروه درمانی: گروه درمانی به این دلیل که منجر به تعامل و دریافت حمایت اجتماعی می شود روش انتخابی مناسبی برای درمان این افراد است. این روش به افراد این امکان را می دهد که با افراد مشابه خود در مورد افکار و رفتارهای افراطی خود صحبت کنند و افکار غیر منطقی خود را بهتر شناسایی کنند. یکی از مهمترین مزایای این روش مقرون به صرفه بودن آن نیز هست.
• دارو درمانی: برخی از داروهای ضد اضطراب، برای کاستن از نگرانی وسواسی در مورد مسائل وسواسی مفید هستند. درمان دارویی فقط زمانی بکار برده می شود که فرد همزمان دارای اختلال دیگری مثل اضطراب و افسردگی باشد.

همچنین ممکن است در کنار روش های درمانی مناسب این اختلال، روان درمانگر تصمیم بگیرد کتاب هایی را که منجر به عادی سازی شرایط می شوند و اطلاعات مفیدی به افراد می دهند را معرفی کند تا افراد با مطالعه بتوانند آگاهی خود را در این موارد بالا ببرند و درک عمیقی نسبت به شرایط پیدا کنند.

شما به راحتی می توانید با مراکز برتر مشاوره وسواس مرکز مشاوره ستاره تماس حاصل کنید، رزرو وقت با شماره های 02122354282و 02122247100و 09035673050 و 09108347597 امکان پذیر است.