طرحواره انزوای اجتماعی که به آن طرح واره طرد اجتماعی نیز گفته می شود، یک الگوی مادام العمر است که در آن افراد احساس می کنند با دیگران سازگاری ندارند.

طرحواره انزوای اجتماعی چیست؟

 طرحواره انزوای اجتماعی اغلب از تجربیات اولیه ایجاد می‌شود که باعث می‌شود فرد احساس متفاوتی یا جدایی از همسالان خود کند، مانند اینکه در خانه آموزش ببینند در حالی که دیگران در مدرسه شرکت می‌کنند. 

افراد مبتلا به این طرحوارهممکن است در موقعیت های اجتماعی احساس تنهایی و اضطراب شدیدی را تجربه کنند که باعث می شود از تعامل اجتناب کنند یا با رفتار بیش از حد اجتماعی جبران کنند.

ویژگی های اصلی طرد اجتماعی

• احساس متفاوت بودن: افراد خود را ذاتاً متفاوت از دیگران می دانند که می تواند منجر به احساس عدم تعلق شود.
• اجتناب: بسیاری از افراد مبتلا به این طرحواره به دلیل اضطراب یا ترس از طرد شدن از تعاملات اجتماعی اجتناب می‌کنند و این باور را در آنها تقویت می‌کند که با جامعه تناسب ندارند.
• جبران بیش از حد: برخی ممکن است سعی کنند این احساسات را با رفتار بیش از حد دوستانه یا حفظ حضور قوی در رسانه های اجتماعی، علیرغم احساس انزوای درونی، جبران کنند.
• تسلیم شدن: دیگران ممکن است انزوای ادراک شده خود را بپذیرند و خود را تنها بشناسند و تنهایی را تشدید کنند و این باور را تقویت کنند که آنها متفاوت هستند.

این طرحواره می تواند منجر به استرس قابل توجه و استراتژی های مقابله ای ناسالم شود. به دلیل ترس مداوم از طرد شدن یا سوء تفاهم، توانایی فرد در ایجاد ارتباطات معنادار با دیگران را تحت تاثیر قرار می دهد. درمان اغلب برای پرداختن به این باورهای ریشه‌دار و بهبود روابط بین فردی توصیه می‌شود(منبع)(منبع).

طرحواره انزوای اجتماعی در طرحواره درمانی در کنار طرحواره های دیگری مانند رهاسازی و نقص و شرم، تحت حوزه قطع ارتباط کردن قرار می گیرد. این طرحواره‌ها همگی بر سبک‌های دلبستگی تأثیر می‌گذارند و معمولاً به دلیل تجربیات مشکل‌ساز زندگی اولیه با مراقبین شکل می‌گیرند(منبع)(منبع).

نشانه های طررحواره انزوای اجتماعی

نشانه‌های انزوای اجتماعی می‌تواند به روش‌های مختلف، هم درونی و هم بیرونی ظاهر شود. در اینجا چند شاخص کلیدی وجود دارد:

• احساس تنهایی: احساس مداوم تنها بودن یا قطع ارتباط با دیگران، حتی زمانی که توسط افراد احاطه شده است.
• ادراک منفی از خود: احساسات منفی نسبت به خود، مانند شک و تردید نسبت به خود و ارزش خود پایین.
• خستگی عاطفی: احساس تخلیه انرژی پس از تلاش برای مشارکت اجتماعی.
• افسردگی و اضطراب: انزوای اجتماعی می تواند منجر به این شرایط سلامت روان یا تشدید آن شود.
• رفتار پرخاشگرانه: افزایش تحریک پذیری یا پاسخ های پرخاشگرانه به دلیل احساسات کنترل نشده.
• بی حالی: فقدان انگیزه یا انرژی برای شرکت در فعالیت ها یا تعامل با دیگران.
• اختلالات خواب: مشکل در خواب (بی خوابی) با وجود احساس خستگی.
• خودمراقبتی ضعیف: بی توجهی به بهداشت فردی، رژیم غذایی و محیط زندگی به دلیل نداشتن انگیزه.
• کناره گیری اجتماعی:اجتناب از تعاملات اجتماعی به دلیل ترس یا ناراحتی اطرافیان.
• روابط سطحی:داشتن آشنایان زیاد اما بدون ارتباط عمیق با دیگران.
• تلاش های متقابل در ارتباط: احساس ناشنیده یا دیده نشدن در هنگام تلاش برای برقراری ارتباط با دیگران.

این علائم تأثیر پیچیده ای را که انزوای اجتماعی می تواند بر سلامت روان و عملکرد روزانه داشته باشد برجسته می کند(منبع)(منبع).

عوامل خطر برای انزوای اجتماعی

برخی از سناریوهای رایج که خطر را افزایش می دهند عبارتند از:

• مرگ یکی از عزیزان
• خشونت خانگی
• استفاده بیش از حد از رسانه های اجتماعی جایگزین تعاملات چهره به چهره می شود
• بیکاری
• شرایط سلامت مزمن و پیری
• کار از راه دور بدون ساختارهای حمایت اجتماعی کافی(منبع)(منبع).

علت ایجاد طرحواره اجتماعی

ایجاد طرحواره های اجتماعی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تجربیات شخصی، زمینه فرهنگی و تعاملات اجتماعی است. این طرحواره‌ها به‌عنوان چارچوب‌های شناختی عمل می‌کنند که به افراد کمک می‌کنند اطلاعات مربوط به موقعیت‌ها و تعاملات اجتماعی را سازماندهی و تفسیر کنند.

دلایل ایجاد طرحواره های اجتماعی:

• پردازش اطلاعات کارآمد: طرحواره های اجتماعی به افراد اجازه می دهد تا با ارائه چارچوبی از قبل موجود برای درک رفتارها و انتظارات در زمینه های مختلف، به سرعت اطلاعات اجتماعی پیچیده را پردازش کنند.
• تأثیر فرهنگی: هنجارها و ارزش‌های فرهنگی درک ما را از رفتار مناسب در محیط‌های اجتماعی مختلف شکل می‌دهند و به توسعه این طرح‌واره‌ها کمک می‌کنند.
• تجارب شخصی: تجربیات اولیه زندگی با اعضای خانواده، همسالان، یا شخصیت‌های معتبر می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر نحوه درک ما از خود در زمینه‌های اجتماعی و ایجاد انتظارات در مورد رفتارهای دیگران تأثیر بگذارد.
• نظریه یادگیری اجتماعی: مشاهده اعمال دیگران در سناریوهای مختلف به ساختن این چارچوب های ذهنی از طریق یادگیری از مثال ها (مثلاً رعایت آداب تشییع جنازه) کمک می کند.
• تنظیم عاطفی: با پیش‌بینی اینکه دیگران چگونه ممکن است بر اساس تجربیات گذشته واکنش نشان دهند یا رفتار کنند، افراد می‌توانند احساسات خود را در طول تعامل بهتر مدیریت کنند.

راه های بهبود طرحواره انزوای اجتماعی

• جذب و تطبیق: اطلاعات جدید از طریق یکسان سازی (تطبیق داده های جدید در چارچوب های فعلی) یا تطبیق (تنظیم خود طرحواره برای تطبیق بینش های جدید) در طرحواره های موجود گنجانده می شود.
• انطباق در طول زمان: از آنجایی که افراد با موقعیت‌های متنوع‌تری مواجه می‌شوند و با گروه‌های مختلف تعامل می‌کنند، طرحواره‌های اجتماعی آن‌ها به گونه‌ای تغییر می‌کند که ظریف‌تر می‌شوند(منبع)(منبع).

به طور کلی، ایجاد طرحواره‌های اجتماعی برای هدایت مؤثر روابط انسانی پیچیده ضروری است، اما نیازمند سازگاری مداوم برای جلوگیری از تداوم تعصبات یا کلیشه‌های مبتنی بر تجربیات محدود است(منبع)(منبع).

درمان طرحواره انزوای اجتماعی

طرحواره درمانی انزوای اجتماعی شامل پرداختن به الگوهای ناسازگاری است که به احساس انزوا و قطع ارتباط با دیگران کمک می کند. در اینجا طرحواره درمانی می تواند کمک کند:

• تمرکز بر تجربیات اولیه: طرحواره درمانی بر درک این نکته تأکید دارد که چگونه تجربیات اولیه زندگی، مانند نادیده گرفتن یا طرد شدن، درک فرد از تعاملات اجتماعی و ارزش خود را شکل می دهد.
• رابطه درمانی: خود رابطه درمانی ابزاری حیاتی در به چالش کشیدن این طرحواره ها با ایجاد فضایی امن برای افراد برای کشف احساسات و رفتارهایشان است.
• شناسایی و چالش برانگیز طرحواره ها: مراجعین یاد می گیرند تشخیص دهند که چه زمانی طرحواره انزوای اجتماعی آنها آغاز می شود و الگوهای فکری منفی مرتبط با آن را به چالش می کشند.
• بهبود مهارت های اجتماعی: توسعه مهارت های ارتباطی بهتر می تواند به افراد کمک کند در موقعیت های اجتماعی اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند و رفتارهای اجتنابی را کاهش دهد.
• تجربیات اجتماعی مثبت: شرکت در گروه درمانی یا فعالیت های اجتماعی می تواند تجربیات مثبتی را ارائه دهد که با باور منزوی بودن یا متفاوت بودن از دیگران مقابله کند. این به ایجاد ارتباطات اجتماعی جدید کمک می کند.
• شناسایی اجتماعی: تشویق بیماران به همذات پنداری با گروه ها یا جوامعی که در آن احساس می کنند پذیرفته شده اند، می تواند با تقویت حس تعلق احساس انزوا را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
• بازسازی شناختی: آموزش دادن به بیماران برای اصلاح ادراکات منفی در مورد خود و دیگران به آنها کمک می کند تا دیدگاه های متعادل تری داشته باشند و از سرزنش خود و شرمندگی بکاهند.

با ترویج ارتباطات معنی دار احساس تنهایی را کاهش می یابد. تاب آوری عاطفی را از طریق بهبود استراتژی های مقابله ای افزایش پیدا می کند. رشد شخصی را با به چالش کشیدن باورهای عمیق در مورد خود تقویت می کند(منبع).

طرحواره درمانی با تمرکز بر روی بازسازی شناختی فردی و تجربیات مثبت گروهی، رویکردی جامع برای درمان موثر طرحواره های انزوای اجتماعی ارائه می دهد(منبع)(منبع).

برای تماس با مرکز طرحواره درمانی و ارتباط با بهترین طرحواره درمان در تهران می توانید از شماره های 02122354282 و 02188422495 کمک بخواهید.